Σύμφωνα με την Οδηγία για την Υποβολή Εκθέσεων Εταιρικής Βιωσιμότητας (CSRD), οι εισηγμένες εταιρείες με περισσότερους από 500 εργαζόμενους υποχρεούνται να αναφέρουν τις επιπτώσεις, τους κινδύνους, τις ευκαιρίες, τις πολιτικές και την απόδοσή τους σε θέματα ESG για το οικονομικό έτος 2024. Το «πρώτο κύμα» των υπόχρεων εταιρειών περιλαμβάνει ναυτιλιακές εταιρείες από όλη την ΕΕ, οι οποίες αποκάλυψαν πώς η βιωσιμότητα διαμορφώνει τον κλάδο. Αναλύσαμε τις εκθέσεις δέκα* ευρωπαϊκών ναυτιλιακών εταιρειών και καταλήξαμε στα ακόλουθα συμπεράσματα:
1. Η κλιματική αλλαγή φέρει σημαντικούς κινδύνους για τη ναυτιλία
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει άμεσα τα οικονομικά αποτελέσματα των ναυτιλιακών εταιρειών, καθώς η προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και η συμμόρφωση στις νομοθεσίες μετάβασης σε πράσινη οικονομία αναγνωρίζονται από όλες τις εταιρείες ως σημαντικοί χρηματοοικονομικοί κίνδυνοι.
Αφενός, οι ναυτιλιακές εταιρείες καλούνται να προσαρμοστούν στους φυσικούς κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που αυξάνουν το λειτουργικό κόστος και επιβαρύνουν περαιτέρω τους διαθέσιμους πόρους τους.
Αφετέρου, βρίσκονται κάτω από έντονη πίεση από κυβερνήσεις και καταναλωτές για να μειώσουν το ανθρακικό αποτύπωμα τους.
Οι βασικοί κανονισμοί που επηρεάζουν τον κλάδο προέρχονται από την ΕΕ και τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό και συνοψίζονται παρακάτω:
| Κανονισμός | Έτος εφαρμογής | Περιγραφή | Αφορά σε | Στόχος |
| FuelEU | 2025 | Θέτει μέγιστα όρια για την ένταση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG) για πλοία ολικής χωρητικότητας άνω των 5.000 τόνων | Όλα τα πλοία που προσεγγίζουν ευρωπαϊκούς λιμένες, ανεξαρτήτως σημαίας | |
| Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS) | 2024 | Υποχρεώνει τις ναυτιλιακές εταιρείες να αγοράζουν δικαιώματα εκπομπών για κάθε τόνο αναφερόμενων εκπομπών CO₂ ή ισοδυνάμων. Από το 2026, θα επεκταθεί και στο μεθάνιο (CH₄) και το υποξείδιο του αζώτου (N₂O). | Όλα τα πλοία που προσεγγίζουν ευρωπαϊκούς λιμένες, ανεξαρτήτως σημαίας | Η ΕΕ να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050 (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία – EU Green Deal) |
| Κανονισμός Παρακολούθησης, Αναφοράς και Επαλήθευσης της ΕΕ (EU MRV) | 2023 | Υποχρεώνει τα πλοία ολικής χωρητικότητας άνω των 5.000 τόνων, τα φορτηγά πλοία 400-5.000 τόνων και τα υπεράκτια σκάφη άνω των 400 τόνων να παρακολουθούν και να αναφέρουν τις εκπομπές CO₂, μεθανίου (CH₄) και υποξειδίου του αζώτου (N₂O). | Όλα τα πλοία που προσεγγίζουν ευρωπαϊκά λιμάνια, ανεξαρτήτως σημαίας | |
| Δείκτης Ενεργειακής Απόδοσης Υφιστάμενων Πλοίων (EEXI) και Δείκτης Έντασης Άνθρακα (CII) – Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) | 2023 | Υποχρεώνει όλα τα πλοία να υπολογίζουν τον Δείκτη Ενεργειακής Απόδοσης Υφιστάμενων Πλοίων (EEXI) και τον Δείκτη Έντασης Άνθρακα (CII) και να δημιουργούν πλάνο συμμόρφωσης. | Παγκόσμια εμβέλεια | Μηδενικές εκπομπές GHG από τη ναυτιλία έως το 2050 |
2. Η πράσινη μετάβαση συνοδεύεται από ευκαιρίες
Όπου υπάρχει κρίση, υπάρχουν και ευκαιρίες. Σχεδόν όλες οι εταιρείες ανέφεραν ότι η μετάβαση σε καθαρότερη ενέργεια έχει ήδη ή θα μπορούσε να έχει θετικό αντίκτυπο στα οικονομικά τους αποτελέσματα. Με την πράσινη μετάβαση στη ναυτιλία δημιουργούνται νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες με πελάτες που δίνουν έμφαση στη βιωσιμότητα, ενώ ταυτόχρονα μειώνονται κόστη, ενισχύεται η ανθεκτικότητα και διασφαλίζεται η επιχειρησιακή συνέχεια.
Παράλληλα, υπάρχει πλέον μεγαλύτερη διαθεσιμότητα πράσινης χρηματοδότησης, όπως το Green Shipping Fund, το οποίο μπορεί να μειώσει το οικονομικό βάρος του κόστους μετάβασης για τις ναυτιλιακές εταιρείες.
3. Η Υγεία & Ασφάλεια και η Διαφορετικότητα & Συμπερίληψη βρίσκονται στην κορυφή της κοινωνικής ατζέντας
Όπως ήταν αναμενόμενο, το θέμα της υγείας και ασφάλειας είναι το πιο συχνά αναφερόμενο ουσιαστικό θέμα στον κοινωνικό τομέα, με τον κίνδυνο τραυματισμών για τα πληρώματα να αποτελεί σοβαρή απειλή για τους εργαζομένους και σημαντικό κίνδυνο για τις ναυτιλιακές εταιρείες.
Οι εταιρείες αναφέρουν σημαντικούς πόρους που αφιερώνουν σε προγράμματα εκπαίδευσης, διαχείρισης υγείας και ασφάλειας, γραμμές καταγγελιών (whistleblower hotlines), έρευνες και προγράμματα για την προώθηση της ισορροπίας επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και της ψυχικής υγείας.
Η διαφορετικότητα και η συμπερίληψη βρίσκονται επίσης ψηλά στην κοινωνική ατζέντα, με τις ναυτιλιακές εταιρείες να αναγνωρίζουν ότι αποτελεί μια αναξιοποίητη ευκαιρία για ένα παραδοσιακά ανδροκρατούμενο τομέα. Οι περισσότερες εταιρείες που μελετήθηκαν έχουν θέσει στόχο την εκπροσώπηση γυναικών σε ποσοστό 30% έως 40%, είτε συνολικά στα διοικητικά συμβούλια, είτε σε ηγετικές θέσεις. Η Norden, μια ναυτιλιακή με έδρα τη Δανία, εξηγεί:
«Βελτιώνοντας τους δείκτες Διαφορετικότητας, Ένταξης & Ισότητας (DE&I), δεν θέτουμε απλώς ένα προοδευτικό παράδειγμα αλλά ενισχύουμε επίσης τις ικανότητές μας στην επίλυση προβλημάτων και τη συνολική μας απόδοση».
4. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες
Σύμφωνα με την CSRD, οι εταιρείες υποχρεούνται να χαρτογραφήσουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες τους: από την προμήθεια πρώτων υλών, έως τις εσωτερικές τους λειτουργίες και τη διάθεση στους τελικούς χρήστες. Στη συνέχεια καλούνται να ενσωματώσουν το ανθρακικό και κοινωνικό αποτύπωμα των προμηθευτών τους στις εκθέσεις τους, παρέχοντας μια πιο ολιστική αξιολόγηση του αντίκτυπού τους.
Ο ναυτιλιακός κλάδος έχει βρεθεί στο επίκεντρο σχετικά με τις βιώσιμες αλυσίδες εφοδιασμού, τόσο ως αναπόσπαστο μέρος της αλυσίδας των πελατών τους, όσο και ως πελάτης των δικών του προμηθευτών. Μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες έχουν ενσωματώσει κριτήρια ESG στις διαδικασίες προμηθειών τους, διεξάγουν αξιολογήσεις κινδύνου ESG και επιτόπιους ελέγχους, ενώ επίσης παρέχουν εκπαίδευση στους προμηθευτές και το προσωπικό προμηθειών τους.
Τι συμβαίνει με τις μεσαίου μεγέθους εταιρείες;
Οι ναυτιλιακές εταιρείες που μελετήθηκαν ηγούνται στις προσπάθειες ESG του κλάδου στην ΕΕ. Βέβαια, η εικόνα για τις μεσαίου μεγέθους ναυτιλιακές εταιρείες είναι διαφορετική, καθώς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ενσωμάτωση του ESG στη στρατηγική τους, στη συμμόρφωση με τους κανονισμούς και στην ορθή υποβολή εκθέσεων σύμφωνα με τα πρότυπα ESRS.
Ακολουθεί ο δείκτης ωριμότητας ESG της BTSEE, ο οποίος διακρίνει τη διαφορά μεταξύ εταιρειών που κάνουν τα πρώτα βήματα στον τομέα της βιωσιμότητας και εκείνων που ηγούνται του τομέα τους.
| Χαμηλή | Μεσαία | Υψηλή | |
| Στρατηγική ESG | Γενικό όραμα και δεσμεύσεις | Στόχοι με χρονικό ορίζοντα | Η βιωσιμότητα είναι ενσωματωμένη στο επιχειρηματικό τους μοντέλο |
| Διακυβέρνηση | Χωρίς ομάδα ESG | Με ομάδα ESG | Ευθύνη για το ESG έχει η Διοίκηση της εταιρείας |
| Εκθέσεις ESG | Δεν έχουν δημοσιευθεί προηγούμενες εκθέσεις ESG | Δημοσιεύονται εκθέσεις με λίγους βασικούς δείκτες αλλά χωρίς συμμόρφωση με διεθνή πρότυπα | Δημοσιευμένες εκθέσεις σύμφωνα με τα πρότυπα CSRD, GRI ή SASB |
| Αξιολόγηση ουσιαστικότητας (Materiality assessment) | Καμία αξιολόγηση ουσιαστικότητας | Χρηματοοικονομική ουσιαστικότητα, δηλαδή αξιολόγηση του πώς το ESG επηρεάζει την εταιρεία αλλά όχι πώς η εταιρεία επηρεάζει το περιβάλλον και την κοινωνία | Διπλή αξιολόγηση ουσιαστικότητας με συμμετοχή ενδιαφερομένων από όλη την αλυσίδα αξίας |
| Συλλογή και διαθεσιμότητα δεδομένων | Περιορισμένα δεδομένα, κυρίως περιβαλλοντικά | Συλλογή κάποιων περιβαλλοντικών και κοινωνικών δεικτών | Εκτενής και συνεχής συλλογή δεδομένων, παρακολούθηση δεικτών και στόχων |
| Περιβαλλοντικό αντίκτυπο | Περιορισμένα διαθέσιμα περιβαλλοντικά δεδομένα | Υπολογισμός εκπομπών Scope 1 και 2 | Ευθυγράμμιση με EU Taxonomy και υπολογισμός εκπομπών Scope 1, 2 και 3 |
Η μετάβαση από χαμηλό σε υψηλό επίπεδο ωριμότητας απαιτεί έναν καλά δομημένο οδικό χάρτη βιώσιμης μετάβασης, προσαρμοσμένο στις ανάγκες και τους διαθέσιμους πόρους κάθε εταιρείας. Όταν γίνεται σωστά, βοηθά τις εταιρείες να αναδείξουν την αξία τους, ενώ ταυτόχρονα ανταποκρίνονται στις κανονιστικές απαιτήσεις και στις προσδοκίες των ενδιαφερόμενων μερών.
Η ομάδα των ειδικών μας είναι εδώ για να προσφέρει ολοκληρωμένες λύσεις και να σας βοηθήσει να χαράξετε την πορεία της εταιρείας σας προς την πραγματική βιωσιμότητα.
*Η παρούσα ανάλυση έχει γίνει σύμφωνα με τις εκθέσεις CSRD των: Mærsk, DFDS, BW Offshore, Hapag Lloyd, D/S Norden, Odjefell Shipping, Viking Line, Wallenius Wilhelmsen, Piraeus Port Authority S.A., Starbulk carriers SA
